Kritisch bewustzijn, toen én nu!
vrijdag, 22 november 2024
“Een mens zonder herinnering is een mens zonder toekomst.” (Primo Levi)
Wat een voorrecht, wat is het toch mooi, dat ik op mijn 83e nog de gelegenheid krijg mijn levens-jeugdervaringen te delen met de jeugd van nu. Westerbork stelt ons, gastsprekers, in staat die geschiedenis over te dragen. Hoe noodzakelijk dat is blijkt significant op dit moment, november 2024, uit de tragische beelden van incidenten in Amsterdam voor en na een voetbalwedstrijd… Daarom leg ik graag verband tussen de gebeurtenissen van toen en nu. Immers, al 100 jaar voor Christus sprak Tacitus de wijze woorden:
“Sommigen hebben het bedacht Anderen hebben het gedaan
En iedereen heeft het laten gebeuren”
Ik ben geboren in een tijd van chaos, geweld, willekeur, onderdrukking en angst, de Neurenberger wetten (1935) bepaalden mijn lot en dat van mijn familie. Mijn Joodse vader, mijn opa en oma en vrijwel mijn hele verdere Joodse familie is dood, vermoord door de Nazi’s.
Op 28 mei 1941 werd ik geboren, Beppeke Meents. Mijn vader Max Meents en mijn moeder Bep Bowier, kwamen elkaar bij toeval tegen toen mijn moeder de honden van haar ouders uitliet. Een van de honden liep weg, mijn moeder riep: Max kom hier! En zo is het gekomen, verliefd, verloofd , getrouwd… en toen kwam ik! (Vaak vraag ik mijn luisteraars of ze weten hoe hun ouders elkaar hebben ontmoet, dat geeft vaak wat hilarische verhalen, een open sfeer en waar het mij om gaat is om de rol van toeval te benadrukken en even in het nu te komen). Achteraf gezien dank ik mijn leven aan het feit dat mijn vader Jood was en mijn moeder niet. In dat verband stel ik vaak de vraag: wie van jullie heeft gekozen voor zijn vader en moeder? Op die vraag ontstaat enige verwarring, en ook dat is ook mijn bedoeling. We komen samen tot de conclusie dat we niet kiezen voor onze ouders en ook niet voor de plaats waar we ter wereld komen. Zijn het er samen over eens dat we op al die zaken wel kunnen worden afgerekend.
Het enige waar je wel voor kunt kiezen is je gedrag. Wanneer de een de ander tot zondebok verklaart, kun je mee gaan doen, wegkijken of je er tegen verzetten. Zoals Remco Campert zegt in de laatste regels van een gedicht:
“... jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet
en dan die vraag aan de ander stellen”
(Uit gedicht “Verzet begint niet met grote woorden”)
Mijn vader werd 14 dagen na mijn geboorte, de razzia van 11 juni 1941, in Amsterdam van huis gehaald door Nederlandse politieagenten in burger die mijn moeder op de vraag waarom ze haar man meenamen, toeriepen dat ze maar niet met een Jood had moeten trouwen! Juni 1941, zo snel al na de bezetting! Mijn vader ging via Schoorl naar Mauthausen. Hij schreef 5 brieven daarvandaan, en dat is vrijwel alles wat ik van hem heb. 19 november 1941 is zijn officiële sterfdatum, waaraan? Ik spreek hier altijd over Moord, door de Nazi’s, de volgelingen van Hitler. Daarbij hecht ik er aan het verschil te benadrukken tussen het Duitse volk en de Nazi’s.
Mijn oma en opa Meents werden vergast in Sobibor, op 4 juni 1943. Het leven van mijn moeder was getekend door angst en verdriet, mijn vader was haar grote liefde. Haar onvoorwaardelijke liefde voor mij en de moed van anderen om op te staan tegen dit gruwelijk bewind, hebben gemaakt dat ik me kon ontwikkelen in vrijheid. Vormen daarmee de basis van mijn hoop en vertrouwen in de veerkracht van ons, mensen.
Ik wil jongeren bewust maken van die veerkracht, van de keuzes die ze kunnen maken, van de verantwoordelijkheid die ze daarvoor moeten nemen. Ik wil aanzetten tot kritisch denken, bewust maken van dilemma’s, vooroordelen. Aansporen nieuwsgierig te blijven en hoop te houden. Juist in deze tijd!
Noot redactie:
In 2017 produceerde de NOS een item waarbij kleinkinderen vertellen over hun grootouders. De dochter van Betty, Tanja Schols, vertelt daarin het familieverhaal vanuit haar perspectief. Bekijk dit item op http://nos.nl/artikel/2155124-de-oorlog-van-mijn-oma-kleinkinderen-over-de-holocaust.html
En op de website “Post uit de vergetelheid" is educatief materiaal te vinden over Max Meents, kijk op www.pudv.nl/max-meents/
