Gastsprekers uitgelicht, Josua, Jetske en Dineke

vrijdag, 22 november 2024

In elke nieuwsbrief worden drie gastsprekers nader uitgelicht. Deze keer zijn dat Josua, Jetske en Dineke. Josua werd als Joodse baby direct na zijn geboorte ‘weggegeven’. De moeder van Jetske overleefde concentratiekampen Vught en Ravensbrück. En Dineke is kleindochter van verzetsheld Johannes Post.

Josua Ossendrijver

“Auschwitz, Sobibor, Mauthausen… drie filialen van de hel waar mijn ouders, broer David en meer dan tachtig andere familieleden werden beroofd van hun toekomst en dromen. Vermoord, omdat ze Joods waren, ‘anders’ waren. Ik kon als onderduikbaby (1943) mijn toekomst en dromen behouden, maar moest daar wel een prijs voor betalen. Na jarenlange depressies en suïcidale gedachten stapte ik rond 2010 uit mijn emotionele achtbaan en had ik weer zin in het leven, maar ik wilde het leven ook zin geven, want helaas was het proces van uitsluiting en vervolging met de bevrijding niet gestopt. Zelfs vandaag worden er mensen en groepen om allerlei redenen uitgesloten. En niet alleen in ‘Afgelegerije’, maar zelfs in onze straat. Als oud-onderwijsman dacht ik aan de woorden van Maria Montessori: ‘Door het kind naar een nieuwe wereld.’

Het eerste deel van mijn gastlessen is mijn levensverhaal. Het fungeert als kapstok voor het tweede deel. De leerlingen zijn onwetend van mijn identiteit. Ik neem ze aan de hand van het kind David mee door de crisisjaren, het bombardement op Rotterdam. De uitsluiting, vervolging en onderduik. Tot zijn ondergang in Auschwitz. Dan ontdekken ze verrast, dat ik het broertje van David ben die op het onderduikadres is geboren. Dat ik het verhaal van David vertel in plaats van mijn eigen verhaal, heeft niet alleen een didactische reden, maar zeker ook bescherming naar mijzelf. Aanvankelijk was het voor mij namelijk te emotioneel om over mijzelf te praten. Desondanks stond ik toen met tranen voor de klas.

In het belangrijke tweede deel laat ik zien dat de spelers van destijds niet verschillen met de spelers van nu. Zo ook bij het pesten op school. De leider, die uitsluit: ‘Jij hoort niet bij ons!’ De meelopers, de enkeling die in verzet komt en de overgrote meerderheid van wegkijkers. De slachtoffers zijn altijd degenen die op de een of andere manier anders zijn. Uitgesloten om uiterlijke kenmerken, geaardheid, godsdienst, herkomst, armoede… Daarom daag ik de leerlingen tot keuzes uit: ‘Waar sta jij?’ Mijn gastles is qua vorm storytelling en geen opsomming van feitjes. Zonder uitzondering hangen leerlingen een uur ademloos aan mijn lippen.

Als een Jood jarig is, wenst men hem ‘Mazal Tov tot 120.’ Ik hoop tot mijn 110e door te gaan met mijn missie als gastspreker. Want dat is het gastspreker-zijn voor mij: een missie. Werken aan een wereld die voor iedereen is.”

Jetske van den Burger 

“Als kind kreeg ik al oorlogsverhalen te horen, want mijn moeder Mieke vertelde er regelmatig over. Zij heeft afschuwelijke dingen meegemaakt, ze overleefde meerdere concentratiekampen. Maar in plaats van de nadruk te leggen op angst, pijn en ellende, had zij de gave om vooral te vertellen over de positieve kant zoals de vriendschappen die haar op de been hielden.

Mieke was 19 jaar oud toen ze in 1943 werd opgepakt wegens ‘Judenhilfe’. Ze had hulp gegeven aan haar Joodse vriendin Carla en haar familie die ondergedoken zaten. De nazi’s dachten dat Mieke in een verzetsgroep zat en stuurden haar naar concentratiekamp Vught. Omdat zij nog zo jong was, waren er meerdere oudere vrouwen die haar extra aandacht en bescherming gaven, haar zogenaamde kampmoeders. Vooral kampmoeder Jet Haak ontfermde zich over haar als een moeder over een dochter. In januari 1944 werden 74 vrouwelijke gevangenen voor straf in een te kleine cel in een bunker gepropt, daarbij kwamen 10 vrouwen om het leven. Toen de geallieerden in aantocht waren werd Mieke naar concentratiekamp Ravensbrück in Duitsland gedeporteerd, en na korte tijd doorgestuurd naar werkkamp Reichenbach in Polen. Het verdriet was groot toen kampmoeder Jet Haak daar stierf. Na een choatische periode van barre voettochten door de vrieskou en deportaties in open treinwagons naar allerlei andere kampen, werd Mieke in april 1945 bevrijd door de Amerikanen.

Wat ik bijzonder vind is dat mijn moeder niet in woede en wraakgevoelens is blijven hangen, maar dat ze in die vreselijke omstandigheden kracht vond in de vriendschappen met al die bijzondere vrouwen. Ze heeft geleerd dat je mensen niet moet beoordelen op hun buitenkant, maar op hun innerlijk, hun menselijkheid.”

Dineke Blom

“Hoewel ik de Tweede Wereldoorlog zelf niet heb meegemaakt, speelt het wél een grote rol in mijn leven. In mijn gastles vertel ik over mijn moeder Trijneke en mijn grootvader Johannes.

Grootvader Johannes Post zorgde er voor dat jongemannen en Joden op onderduikadressen werden ondergebracht. Op zijn boerderij was het een komen gaan van mensen die op de vlucht waren. Met zijn verzetsgroep pleegde hij overvallen op politiebureaus om aan wapens te komen, en op distributiekantoren om bonkaarten voor voedsel te bemachtigen. Omdat de Duitsers op jacht waren naar Johannes, moesten zijn negen kinderen ook onderduiken. Dochter Trijneke werd in haar eentje op een boerderij in de buurt ondergebracht. Voor Trijneke was dat dat een zeer angstige en eenzame periode: zonder haar ouders en niet wetende waar haar broertjes en zusjes waren. In 1944 werd Johannes na een mislukte poging om zijn vrienden te bevrijden uit de gevangenis door de Duitsers opgepakt en doodgeschoten. Na de bevrijding werd Trijneke herenigd met moeder, broertjes en zusjes, maar blij kon ze niet zijn. Haar vader was dood en de andere familieleden waren allemaal beschadigd door de oorlog. Trijneke heeft de rest van haar leven moeten leven met een dode vader die voor heel Nederland een held was. Alle aandacht ging naar Johannes de verzetsheld, niemand had aandacht voor wat Trijneke zelf had meegemaakt.

De oorlog is in mijn familie altijd erg aanwezig. Niet alleen vanwege grootvader Johannes, maar ook omdat mijn moeder trouwde met een Joodse man. Mijn vader was, als joods jongetje uit Amsterdam en klasgenoot van Anne Frank, ondergedoken geweest in Rijnsburg en daar uiteindelijk opgenomen in een pleeggezin. Samen spraken mijn ouders nooit over de oorlog, de pijn en trauma’s zaten te diep.

Mijn moeder vertelde als gastspreker wél over haar herinneringen. De laatste jaren vergezelde ik haar regelmatig en was zeer onder de indruk van haar gastles, haar boodschap en de impact op de leerlingen. Daarom had ik haar toegezegd dat ik het stokje graag wilde overnemen als zij niet meer zou kunnen vertellen. Dat moment kwam toen ze eind december 2023 overleed. Het maakt me trots om het verhaal van mijn moeder én grootvader te kunnen blijven vertellen.”