Gastsprekers uitgelicht: Gerard, Jeroen en Leny

donderdag, 10 april 2025

In elke nieuwsbrief worden drie gastsprekers nader uitgelicht, deze keer Gerard (veteraan), Jeroen (NSB) en Leny (dwangarbeid).

Toen Gerard na zijn VN-missie terugkwam in Nederland, werd hij door zijn 2-jarige zoontje niet meer herkend. “Wie is die man?” vroeg het kind. Het grijpt Gerard nog steeds aan als hij daaraan terugdenkt. Terugkeren na een oorlog blijkt niet eenvoudig te zijn.

Jeroen had een verstoorde vader-zoon relatie: zijn vader werd als NSB’er na de oorlog veroordeeld tot 5 jaar gevangenschap. Waarom had vader nooit iets gezegd? Wat verzweeg hij allemaal?

Leny daarentegen is trots op haar vader, zij had met hem een hechte band. Vader overleefde als dwangarbeider ‘de hel van Brüx’. Erover praten was ondenkbaar, dat ging niet, maar vader liet wel een dagboek achter met daarin gedetailleerde beschrijvingen. 

Gerard Cloin (1949) 

Ik werd in 1981 als officier van de Koninklijke Landmacht uitgezonden naar Libanon, waar toen al zes jaar lang een burgeroorlog gaande was. Wij waren onderdeel van de VN Vredesmacht UNIFIL.

Het was onze taak om veiligheid te brengen voor Libanezen aan de ene kant en voor Israël aan de andere kant van de grens. Het belangrijkste was: houd de vijandelijke troepen uit elkaar en proberen rust te creëren. Als officier was ik verantwoordelijk voor het bevoorraden van de legertroepen, zoals water, brandstof, munitie, kleding, tenten, enzovoort.

De situatie was erg gespannen en gevaarlijk; veel Libanezen liepen met geladen wapens op straat en elke dag waren er schietincidenten. Minstens één keer per week moesten een aantal voertuigen op transport om vers voedsel te gaan halen. Tijdens die transporten reden de voertuigen daarom altijd in zwaarbewaakte colonnes. Bij een transport werden we beschoten en raakte een van ons levensgevaarlijk gewond. Als commandant moest ik ook met mijn mannen gesprekken voeren over wat er gebeurd was en hun veiligheid, en bezocht ik zieke en gewonde manschappen in het VN-hospitaal. Bij zo'n bezoekreis werd ik door een strijder onder schot gehouden en moest alles wat ik bij mij droeg inleveren, tot mijn zonnebril en kammetje aan toe. Gelukkig lukte het mij om mij uit deze hachelijke situatie te praten en kon ik het er levend van af brengen.

Als gastspreker wil ik overbrengen hoe het is om een oorlog mee te maken, en welke impact dat heeft op mijn eigen leven. De oorlog duurt daar dit jaar al 50 jaren. Veel slachtoffers en gefrustreerde generaties in zowel Libanon alsook Israël. Wraak over en weer kent zijn weerga niet. Mijn Lessons Learned: Ga met elkaar in gesprek en bewaar de vrede. Vechten brengt nooit een oplossing. En als je dan eindelijk weer thuis bent na uitzending, moet je je weer een plaats bevechten in je gezin, woonplaats en vereniging. Gelukkig heb ik nu een positie waarin ik via Stichting SKVGOL waardering, erkenning en respect mag uitdragen naar militairen en veteranen.

En heel belangrijk: ook hun partners en gezinnen worden daarin betrokken. Zij die onze veiligheid beschermen, verdienen onze waardering.

Jeroen Saris (1950)

Pas toen ik 18 was en een artikel in Vrij Nederland las, hoorde ik voor eerst van het NSB-verleden van mijn vader. Al die tijd daarvoor had hij mij niets verteld. Eerst steunde ik hem nog wel, hij mocht toch wel een tweede kans hebben in zijn leven? Maar toen ik hem expliciet vroeg naar zijn oorlogsverleden, stortte alles in. Ik vond hem laf, en mezelf bedrogen.

Mijn vader was lid van de NSB en werkte als Leider van het Studentenfront met de Duitsers mee aan Arisering en nazificering van de universiteit. Hij sprak op bijeenkomsten samen met Mussert en organiseerde studiereizen naar Polen. In 1944 meldde hij zich bij ook de Landwacht, een door de NSB opgerichte vrijwillige paramilitaire organisatie: zonder uniform, maar wel gewapend. Toen hij opdracht kreeg om met zijn manschappen Joodse onderduikers en verzetsmensen op te sporen, weigerde hij en verstopte zich tot het eind van de oorlog bij zijn ouders in Rotterdam. Na de bevrijding hield hij zich twee jaar lang schuil op een zolderkamer bij vrienden, tot hij zich in 1947 heeft aangegeven bij de politie. Hij werd veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf.

Zijn keuze voor de NSB heeft óók veel invloed op mijn leven. Het was een enorme schok om zijn verleden te horen en dat leidde tot een vertrouwensbreuk. Veel woede en een zeer moeizame verhouding met mijn vader. En de vrees dat anderen me plotseling zouden aanspreken met ‘Ben jij niet de zoon van…?’.

Ik vertel er graag over, omdat men moet weten waarover veel te veel is gezwegen: de gevolgen van de oorlog in volgende generaties. Niemand begint blanco in het leven: wat eerdere generaties in je familie hebben meegemaakt werkt door in het hier en nu. Wij moeten leren van de fouten van eerdere generaties.

Leny Crins (1950) 

Mijn vader Alois was 26 toen hij in 1943 als krijgsgevangene werd afgevoerd naar Duitsland. Na een verblijf van enkele weken kamp Mühlberg (in de buurt van Dresden) kwam hij uiteindelijk terecht in de zogenaamde “hel van Brüx” in het huidige Tsjechië. Circa 1200 Nederlanders verbleven er in het Franse Lager dat deel uitmaakte van tal van kampen met krijgsgevangenen van diverse nationaliteiten. Deze lagen rond een immens fabriekscomplex waar wel tot 50.000 arbeidskrachten werkzaam waren.

Het verblijf in Brüx was zeer gevaarlijk, met name vanwege de vele bombardementen door de geallieerden vanaf mei 1944, het betrof namelijk een petrochemisch bedrijf waar onder meer benzine werd geproduceerd. Velen overleefden het dan ook niet.

In zijn dagboek schreef mijn vader: “De strijd aan de fronten nam met den dag in hevigheid toe en den toestand voor het trotse Germania steeds kritieker. Bij ons was ’t praktisch doorlopend alarm, eigenlijk wist ik zelf niet of ‘t veilig was of niet, ik kon het niet meer bijhouden. Zwermen vliegtuigen beheerschten het luchtruim en over de weegen trok een eindeloze colonne vluchtelingen dat door de Russen bedreigd werd, in de richting van ’t midden van ’t Nazirijk of ‘Das Reich’. Door een systematische propaganda waren deze mensen evenals alle Moffen, van een panische schrik bevangen voor alles wat Rus was. Dus lieten deze menschen have en goed achter en trokken door de barre koude in diverse richtingen, per wagen, per trein of te voet das Reich binnen.”

Na te zijn bevrijd door het Russische leger werd vader in mei 1945 door Amerikaanse militairen gerepatrieerd.

Het verhaal van mijn vader getuigt van ontberingen en gevaar, maar ook van vriendschap, hoop en drang tot overleven. Ik had als dochter een bijzonder hechte band met hem en ben trots dat ik zijn verhaal kan vertellen. In 2018 verscheen mijn boek "Eindstation 'de hel van Brüx' 1943-1945".